Dit boek probeert een beeld te reconstrueren van het leven en werk van verzetsmensen en vervolgden gedurende de Tweede Wereldoorlog rondom het bunkerschip De Zwaan. Het is geen poging tot geschiedschrijving, maar vooral een poging om het leven van de hoofdpersonen te schetsen. Gelegen in de berghaven van Born-Grevenbicht, nabij de kolenoverslagplaatsen van het economisch belangrijke kolenwingebied Zuid-Limburg was het schip niet alleen een trefpunt van de schippers, maar werd het tijdens de Duitse bezetting een van de regionale epicentra van het verzet door verzetsgroep MAZWAKO.  Door haar inbedding in de regio Limburg en, via de betrokken schippersgemeente, en persoonlijke contacten ook door het land en zelfs tot in België toe vormde deze groep een onderbelichte, maar belangrijke, schakel in het verzet en in de redding van talloze vervolgden.

Dit boek is samengesteld en geschreven op basis van historische en genealogische gegevens die gedurende 18 jaar verzameld zijn door Jeanne Zwaans. Dit materiaal omvat o.m. de getuigenissen van Joodse onderduikers, die op het schip verbleven. Deze getuigenissen zijn eerder verwoord in drie boeken, te weten: ‘Lest we forget’ van Manda Evans-Wijnperle, het boek ‘Jochie je moet er trots op zijn’ van Herman Silbernberg en het boek ‘Zou ik het willen over doen?’ van Nathan Wijnperle die zijn verblijf op De Zwaan ‘de hemel op aarde’ noemde. Zie de bronvermelding verder in dit boek.

Het materiaal omvat verder een verslag van zijn wederwaardigheden tijdens de oorlog geschreven door verzetsstrijder Adriaan Hoekstra. Ook het oorlogsdagboek van Kapelaan Jos Engwegen, de pastoor van Buchten bood veel informatie.  Het materiaal omvat ook verslagen van militaire debriefings en vele, vele fragmenten van aantekeningen die aangeleverd werden door contacten van Jeanne Zwaans.

Het verzet speelde zich af in het verborgene. Men opereerde in het geheim en in stille zwijgzaamheid en velen koesterden of verdrongen hun geheimen tot hun overlijden. Na de oorlog bleven veel zaken onbesproken en getuigen verloren elkaar uit het oog of overleden zonder hun verhaal te kunnen vertellen.  Men moest immers weer vooruit! Wat er gebeurd was wilde men het liefst zo snel mogelijk achter zich laten. Voor de schippers gold bovendien dat men weer uitvoer en zich verspreidde over de vele waterwegen. Het probleem van het reconstrueren van het werk van verzetsgroep MAZWAKO en het leven van de hoofdpersonen kan praktisch alleen maar via de beschreven beleving van anderen geschetst worden. Door de ogen kijkend van die personen die erbij waren en het de moeite waard vonden om hun ervaringen en belevingen op papier te zetten.

Jeanne legde contact met talloze betrokkenen. Ze interviewde talloze mensen die ‘er bij’ waren, maakte aantekeningen van hun bevindingen en verzamelde foto- en documentatiemateriaal. Door het onderzoek van Jeanne Zwaans kwamen, naast de reeds bekende feiten, veel nieuwe ‘geheimen boven water’. Datgene waarvan getuigen naderhand verslag deden bleek soms door feiten weerlegd te worden. Het geheugen is immers feilbaar. Door de ontelbare informatiedelen en feiten te combineren was het mogelijk een coherent en realistisch beeld te reconstrueren van wat er in die periode plaatsvond. Nog steeds blijven sommige vraagtekens onbeantwoord. De meeste mensen die deze verschrikkelijke periode hebben meegemaakt zijn inmiddels overleden. We kunnen hen er niet meer naar vragen …

In dit boek zijn delen van hun getuigenissen in de tegenwoordige tijd herschreven om de toenmalige realiteit te actualiseren. Die realiteit verschilt immers niet zoveel van de huidige realiteit …! Maar hun boodschap is belangrijker dan de feiten. We mogen niet vergeten wat er gebeurd is, anders was al hun werk voor niets! We moeten die getuigen dankbaar zijn, want zij eren niet alleen de slachtoffers, maar ze bieden ons ook een blik in hun geschiedenis en in het leven van de helden uit dit verhaal. Want, waarom zijn deze vrijheidsstrijders helden?  Buitengewone mensen bestaan immers niet …? Er zijn alleen buitengewone omstandigheden en de manier waarop gewone mensen daarmee omgaan. Daarom is hun geschiedenis is ook onze geschiedenis! Ook in deze tijd is maar al te duidelijk dat de belangrijkste les van de geschiedenis is dat de mens er weinig van leert. Na tachtig jaar vrede leven we gepamperd in een individualistische consumptie- en informatiemaatschappij. Jongeren blijken ontstellend weinig af te weten van wat er zich iets meer dan 80 jaar geleden afspeelde. In virtuele werelden is ‘alles mogelijk’ en ook ons dagelijkse leven lijkt vaak op het spelen van een game. Het leven is echter geen spel. Ook nu weer zijn we in een buitengewone tijd terecht gekomen die vergelijkbaar is met de vooroorlogse periode. Ook nu steken wereldwijd, maar ook in ons land, weer ondemocratische partijen de kop op en winnen terrein. Daarom is belangrijk om tachtig jaar na dato te blijven terugkijken. En niet alleen terugkijken, maar ons vooral inleven in wat het betekent wanneer de menselijke waardigheid verdwijnt! We zijn we kennelijk de voeling verloren met wat ‘gewoon’ en ‘buitengewoon’ is. Het gaat er om welke keuzes we maken!

‘Those who do not remember the past are condemned to repeat it!’
(Georges Santayana)

ISBN: 978-94-92513-??-?
Prijs: € 29,95 (het boek wordt apart verzonden en de rekening wordt per e-mail verstuurd; er zijn geen verzendkosten; levertijd ongeveer 4 werkdagen)